Afgelopen vrijdag (24 mei) heb ik twee workshops gegeven tijdens het Future Teacher 3.0 Congres in Brussel. In beide workshops gingen we blended lesmodules ontwerpen, met twee verschillende ontwerptools: De Blended Learning Puzzle (Haagse Hogeschool) en het Blended Design Canvas (Blend It). Met meer dan 30 deelnemers zaten de workshops helemaal vol en zijn er zeer diverse ontwerpen gemaakt.

Samen praten

Het Canvas en de Puzzle zijn zo gemaakt dat de ontwerpgroep met elkaar in gesprek gaat over de uitgangspunten van hun onderwijs. Tijdens een congres is dat best een spannend gesprek, omdat de deelnemers elkaar (nog) niet kennen. Ook tussen docenten die al jaren samenwerken gaat dat niet altijd vanzelf. Daarom is het zo belangrijk om met elkaar een ontwerp te maken: je neemt de tijd om na te denken over jouw visie op leren en daar samen consensus over te bereiken. Hetzelfde gebeurt op het moment dat je de doelgroep definieert. Je werkt wellicht al jaren met de zelfde groep leerlingen en door ze uitgebreid te beschrijven ontstaan er weer nieuwe inzichten.

Taxonomie kiezen

Het Blended Design Canvas vraagt de ontwerpers leerdoelen te formuleren met behulp van de (herziene) Taxonomie van Bloom. Van de Vlaamse congresbezoekers in Brussel begreep ik dat Bloom landelijk wordt ingevoerd in het middelbaar onderwijs, en dat dat voor sommige scholen een flinke omslag betekent. Ik zie Bloom niet als de enige juiste taxonomie, wat ik wel belangrijk vind is dat docenten ‘iets’ gebruiken om goede leeruitkomsten te schrijven en daardoor ze echt goed weten wat ze hun doelgroep willen helpen leren. Ook hierbij geldt weer: samen ontwerpen zorgt voor een stevige didactische basis.

Team up!

Een van de deelnemers aan de workshop vroeg hij het Canvas kan gebruiken in een hele kleine school, waar er geen sprake is van vakgroepen. Ik raadde hem aan om wel in een team te ontwerpen, omdat een collega van een ander vak heel verfrissende inzichten kan hebben. Hetzelfde geldt voor ontwerpen samen met je doelgroep, de leerlingen en zelfs ouders. Zij hebben misschien geen didactische achtergrond, maar ze zijn wel ervaringsdeskundig! Juist door samen met leerlingen te ontwerpen ontstaat er draagvlak en eigenaarschap.

Procesbegeleider

Werken met een ontwerptool zoals het Blended Design Canvas, in het onderwijs wordt steeds populairder en dat is niet voor niets. Onderwijs ontwerpen kan een heel abstract proces zijn, met een tool zijn de stappen duidelijk en is het proces overzichtelijk. Het is aan te raden om een procesbegeleider erbij te betrekken die, los van de inhoud de vaart erin houdt, knopen doorhakt en de vervolgstappen vast legt. Uiteraard ben ik jou daarbij graag van dienst, in een halve dag kunnen we al veel bereiken!

Over de grenzen van jouw klaslokaal

Samen onderwijs ontwerpen levert meer op dan een reeks mooie lessen. Samen met collega’s heb je opnieuw nagedacht over de onderwijsvisie, jouw doelgroep en uitvoerbare leeruitkomsten. De toets past waarschijnlijk nog beter bij het onderwijs en vooral, je hebt het samen gedaan. Het is soms (te) makkelijk om onderwijs te beperken tot wat er in jouw klaslokaal gebeurd. Door over de grenzen van jouw vak, klas en rooster te kijken ontstaat er mooi onderwijs waar iedereen, docenten, leerlingen en ouders, de schouders onder willen zetten.  

Een jaar geleden ben ik begonnen met Blend It en is mijn freelance avontuur gestart. Ik ben bij verschillende opdrachtgevers aan de slag met het ontwikkelen van innovatief en relevant leren voor professionals en docenten. Dit jaar heb ik zoveel geleerd en ontwikkeld, ik weet beter wat ik met Blend It wil en nu kan ik de vruchten plukken en nieuwe zaadjes planten.

Mijn kracht en passie ligt bij het ontwikkelen van innovatieve leerproducten, voor het onderwijs of organisaties, die passen bij de context, doelgroep en leervraag. Samen met docenten wil ik een werkvorm ontwikkelen die morgen in de klas gebruikt kan worden. Met L&D professionals wil ik een e-learning neerzetten die in korte periode een belangrijk kennistekort oplost. Of met een sociaal werker een spel maken die diverse doelgroepen en standpunten bij elkaar brengt.

Als ondernemer is het vinden van de match tussen vraag en aanbod een grote uitdaging (er zijn niet voor niets zoveel marketingbureaus in Nederland). Maar ook voor scholen en organisaties is het niet altijd makkelijk een adviseur, trainer of meedenker te vinden die echt het verschil maakt.

Nou daar is ‘ie dan: Ik kan het verschil maken! Voor jouw school en jullie trainingen. En niet omdat ik het antwoord heb op alle vragen, maar omdat ik passie heb voor innovatief leren en daarmee docenten en trainers kan inspireren. Tuurlijk kan ik ook van alles uitleggen en aanleren, ik ben tenslotte een juf, maar de kern ligt bij de uitwisseling en samen nieuwe leerproducten, lessen en trainingen ontwikkelen.

Wil je weten hoe ik dat doe en wat ik voor jou kan betekenen? Laten we snel koffie drinken en hierover praten. Laten we elkaar inspireren voor (nog) beter onderwijs en professionele ontwikkeling met een duurzaam effect.

Als we het hebben over leren weet iedereen gelijk wat je bedoelt. Leren doen we tenslotte allemaal en (bijna) voortdurend. Toch is de ‘en wat heb je ervan geleerd’-vraag, vaak nog helemaal niet zo makkelijk te beantwoorden. Ook hoe je iets hebt geleerd is niet altijd zo makkelijk uit te leggen. Mijn kinderen zeggen dan ‘ nou, dat weet ik nu gewoon’ en volwassenen komen vaak met een uitgebreid, ietwat wollig verhaal over hoe het leerproces tot stand is gekomen (zeker bij docenten).

Leren is . . .

De afgelopen twee weken heb ik met een breed scala aan mensen gesproken over leren en wat leren mogelijk maakt. Hieruit maak ik op dat leren:

1. Nog niet zo makkelijk te definiëren is.
2. Mensen het moeilijk vinden om te accepteren en begrijpen dat jouw leervoorkeur niet voor iedereen geldt.
3. Wat je zou moeten leren bepaald wordt door de normen en waarden van de organisatie waarin je werkt, van schoolklas tot onderzoeksteam, en daardoor een politieke lading krijgt.
4. 
   

Leren wordt vaak vertaald in ‘de waarheid vertellen’ aan mensen die dit nog niet weten. Nu is ook de waarheid een nogal ingewikkeld concept, waar we voorlopig nog niet over uitgepraat zijn. Doordat leren zo dagelijks is en in veel organisaties de kreten ‘een leven lang leren’, ‘de lerende professional’ en ‘investeren door te leren’, je om de oren vliegen, lijkt het leren zelf nauwelijks meer zichtbaar te zijn.

Leren vs doceren

Bij het overdragen van kennis en vaardigheden om je werk goed te kunnen doen, krijg je gratis de leervoorkeur en waarheid van de trainer mee. Hier is op zich niets mis mee, maar de trainer moet zich hier wel bewust van zijn, en in staat zijn zich te kunnen verplaatsen in het leerproces van de ander. Ik denk dat dit bij een professionele trainer wel snor zit, maar bij een inhoudsdeskundige die zijn of haar onderwerp leerbaar wil maken, is dit niet direct zo. De kunst is, volgens mij, om een verschil te maken tussen leren (actie van de deelnemer) en doceren (actie van de trainer) en die twee met elkaar in balans te brengen.

Ontwerpen

Ik ben dol op het maken van leerontwerpen en ga graag om de tafel met docenten en trainers om het mooiste blended lesontwerp te maken. Ik heb inmiddels geleerd dat het ontwerp dat we samen maken niet het belangrijkste eindproduct is van de sessie, maar het gesprek dat we hebben gevoerd over leren en leren mogelijk maken. Ik denk dat het van groot belang is, in het ontsluiten van kennis en vaardigheden en verder verbeteren van het onderwijs, dat we praten over wat leren is. Hierover ervaringen uitwisselen en heilige huisjes onderzoeken.

Heilige huisjes

Een van mijn heilige huisjes stond deze week ook te schudden op zijn grondvesten. Ik sprak een docent die er stellig van overtuigd was dat zijn hoorcolleges een hoog leerrendement opleveren. Ik ben/was er zeker van dat hoorcolleges niet meer van deze tijd zijn, maar hij wist mij duidelijk te maken dat met een goed verhaal, op de juiste manier verteld, een hoorcollege nog steeds grote waarde kan hebben. En ja, als hij het zo vertelt, dan ben ik het met hem eens. We zijn (als mensen) erg gevoelig voor verhalen, in alle culturen, religies en gemeenschappen spelen verhalen een belangrijke rol om te leren en te delen. Als een hoorcollege inhaakt op deze traditie, dan verdient het een plek in het onderwijs.

Van ‘onbewust onbekwaam’ naar ‘bewust bekwaam’

Kortom, het gesprek over hoe we leren en welke leerinterventies het beste werken is nooit af. Juist door hierover te praten en uit te wisselen leren we van elkaar en kan het volgende leerproduct nog mooier en effectiever worden. Door professionals bij dit gesprek te betrekken die geen docent of trainer zijn, wordt de opbrengst groter en relevanter. Wellicht kunnen we dan groeien van ‘onbewust onbekwaam’ naar ‘bewust bekwaam’ als het gaat over leervoorkeuren en de balans tussen doceren en leren!

Een goed didactisch spel zet aan tot denken, geeft de nodige frustratie en is helder gestructureerd. Dat is in een notendop de basis voor het ontwerpen van een spel volgens Pedro De Bruyckere. Hij verzorgde afgelopen woensdag de keynote tijdens de conferentie Gamedidactiek in Utrecht. Hij sloot zijn verhaal af met KISS: Keep it Simple, Stupid! Nog een belangrijke basis voor het ontwerpen van spellen en eigenlijk de meeste lessen.

Lesontwerp

Tijdens de conferentie Gamedidactiek stond, uiteraard, het spel en het ontwerpen hiervan centraal. De workshops varieerden van een live online moordspel tijdens de dag, naar het ontwerpen van ‘epic games’ voor de hele klas, tot het inzetten van lego als beloningsmechanisme. Onderliggend aan alle creatieve ideeën ligt het verbinden van de deelnemers en het motiveren tot actie en denken. Deze vier elementen: verbinden, motiveren, actie en denken vormen de basis voor elk goed lesontwerp en hiermee kan ik ook makkelijk de brug bouwen naar blended learning.

Al eerder schreef ik dat blended learning en gamedidactiek ‘een match made in heaven’ zijn. Bijvoorbeeld als je met kennisclips en literatuur zorgt voor de kennisoverdracht voorafgaand aan de klassikale les, en in de les het geleerde verwerkt en verdiept met een spel. Je zorgt dan voor een duidelijke relatie tussen online en offline leren en je maakt de lessen leuk en dynamisch.

Voorbeelden

Als je een spel hebt ontworpen dat over meerdere lessen gespeeld wordt, zoals een queeste waarbij je elke les nieuwe elementen kan ‘ verdienen’ voor de eindopdracht, is online kennisoverdracht en het geven van hints leuk en stimulerend. Je kan ook een eenvoudige spelvorm als een Socrative quiz in de les gebruiken om voorkennis te activeren om vervolgens de studenten aan het werk te zetten met het maken van een eigen kwartetspel over de stof. Martijn Koops gaf een (korte) workshop over het maken van een educatief kwartetspel met verschillende toepassingsvormen. Handig voor docenten om te maken, maar ook heel leuk voor studenten en leerlingen om zelf te maken en te gebruiken!

Autonomie

De belangrijkste reden dat ik zo blij word van gamedidactiek is de motiverende werking die uitgaat van het spel. Bijna iedereen is gevoelig voor competitie en iets (relevants) kunnen winnen, zeker in combinatie met groepsdynamiek. Daarnaast zet een goed spel aan tot denken, en dat is wat elke docent het liefste wil, dat de student gaat nadenken over de leerstof.

Voor mij is de grote kracht de autonomie die een spel creëert. De deelnemers aan het spel kunnen zelf beslissen hoe hard ze werken voor de ‘prijs’ en daarmee hun kans om te winnen beïnvloeden. Het hebben van autonomie in het eigen leerproces is een belangrijke driver voor motivatie, samen met verbinding en uitdaging, ook alweer basis elementen van een spel.

Blended gamedidactiek

Het mag duidelijk zijn, ik ga aan de slag met het ontwikkelen van ‘blended gamedidactiek’. De ‘frustrerende’ werking die uitgaat van uitdagende opdrachten in een spel, stimuleren tot leren en het verder kijken dan een toets of lesboek. En als je die frustratie dan overwint en verder komt in het spel, dan wordt het leuker en leuker.

Een aantal spellen heb ik al liggen, voor mijn eigen trainingen en wellicht ook voor jou doelgroep. Wil je meedenken of een keer praten? Neem dan contact met mij op!

Game on!

Dit zei ik tijdens de ‘Learning Failures United 2018’, georganiseerd door aNewspring. We deelden verhalen over ‘major disasters’ tijdens het implementeren van (e-)learning oplossingen.

Rode lijn door alle verhalen was dat het elke keer toch moeilijk blijkt om goed in te schatten hoe de doelgroep gaat reageren op jouw leeroplossing. De ‘learning failures’ varieerden van miscommunicaties met de afdeling ICT, tot het verkeerd inschatten van de bedrijfscultuur.

Learning failures

Mijn casus ging over het trainen van een aantal docenten in het maken van kennisclips voor hun nieuw ontworpen module. Ik dacht dat ze graag hun onderwijs wilden vernieuwen, want de intake met de sectieleider was zo enthousiast en vol ambitie. Tijdens de training merkte ik al snel dat lang niet alle docenten op de nieuwe lesmodule zaten te wachten en zich al helemaal niet relaxed voelden bij het maken van kennisclips over hun hoorcolleges. De overgang van het ene medium (klassikaal lesgeven) naar het andere medium (film) was eigenlijk veel te groot voor ze. Resultaat was een moeizame training met twijfelachtige kennisclips als eindresultaat.

Leren

En wat ik hiervan geleerd heb? Je moet eerst schuren, plamuren, polijsten, schoonmaken et cetera, voordat je kan gaan schilderen. Eigenlijk had ik met alle docenten vooraf moeten praten over hun verwachtingen en behoeftes rondom het ontwikkelen van de nieuwe module. Wellicht had ik daarmee veel meer draagvlak en een meer op maat training kunnen geven. Helaas is het niet altijd mogelijk om dergelijk voorwerk te doen, dus moet ik ook in trainingen waar dit niet kan, meer tijd en ruimte creëren voor het bouwen aan draagvlak.

Andere voorbeelden

Een ander mooi voorbeeld vond ik de case waarin de L&D adviseur een praktische memo-trainer had ontwikkeld waar veel behoefte aan was, maar die niemand ging doen. En waarom niet? Omdat de begeleidende mail niet de juiste tone-of-voice bleek te hebben. Pas toen medewerkers persoonlijk werden gewezen op de memo-trainer werd deze goed gevolgd en positief geëvalueerd.

Of die case waarbij de doelgroep gratis de e-learning mocht volgen in ruil voor feedback. De feedback was echter zo overweldigend negatief dat het hele concept in een keer de prullenbak in kon. Prototyping met de doelgroep kan heel waardevol zijn, maar het feedback proces moet wel zo ingericht worden dat de ontvanger het constructief kan inzetten bij de verbetering van het product.

Kwetsbaar opstellen

De ervaringsdeskundigen die zo dapper waren hun mislukkingen openhartig te delen konden rekenen op een welgemeend applaus en blikken van herkenning. Het lijkt gek om in een relatief onbekende groep jouw (grootste) fouten te presenteren, maar het tegengestelde was waar. Er ontstond direct een vertrouwelijke, ons-kent-ons sfeer, want wie heeft er nou geen fouten gemaakt? Dit alles resulteerde in vele openhartige gesprekken waarin kennis werd gedeeld en nieuwe contacten gelegd. Daar waar ik bij presentaties over Best Practises nog wel eens jaloerse opmerkingen of fatalistische uitingen hoor zoals, ‘bij ons is dat idee echt niet haalbaar’, was daar nu geen sprake van. We leren echt heel veel van onze fouten en deze avond was daar een goed voorbeeld van!

November zit er weer op en hierbij doop ik deze maand tot officiële congressen maand 2018! Ik weet niet of het jou is opgevallen op LinkedIn of andere media, maar ik heb nog niet eerder dit jaar zoveel congressen, voor zoveel verschillende branches langs zien komen! Zelf was ik bij drie congressen, en een bijzondere trainingsdag in Oslo. In deze blog vertel ik daar graag meer over!

Congressen in de blend

Als je het hebt over blended leren voor professionals, dan is een congres toch wel het ultieme face-to-face moment. Er is veel tijd om van elkaar te leren, te netwerken en offline te surfen, ofwel rondkijken. Als verse zelfstandige viel mij op hoe fijn het is om met zoveel vakgenoten en gelijkgestemden uit te wisselen en echt even de diepte in te gaan. Met nieuwe kennis en inspiratie op zak voelt het ‘gewone’ werk de volgende dag als uitdagender en relevanter. Nog leuker vond ik alle reviews en meningen van mijn blended collega’s in de dagen na de congressen in blogs en posts. Een hele natuurlijke en effectieve manier van social learning en de manier om een congres echt blended te maken!

Effectief presenteren

Er moet mij echter toch iets van het hart . . . hoeveel mijn vakgenoten ook weten over hun eigen onderwerp (van slimme klaslokalen tot wetenschappelijk onderzoek), innovatief en inspirerend presenteren is ook een vak. Ondanks de mooie locaties, het afwisselende programma en ondersteuning van de organisatie, waren veel presentaties een combinatie van overvolle PowerPoint slides en hoorcollege. Als professional zou ik hier mee om moeten kunnen gaan en toch de kennis eruit moeten halen die ik nodig heb, maar ik vind het toch een gemiste kans. Blended leren geeft zoveel kansen voor activerend leren, gamification en interactie met de deelnemers, dat het bij gelijknamige congressen meer verwerkt zou moeten zijn in de sessies.

Key learnings

Ok, nu over de inhoud, ik was aanwezig bij de SURF Onderwijsdagen, hier heb ik ik de Haagse Blended Learning Puzzle gepresenteerd en gespeeld. Bij het Leiderschapscongres van De Haagse Hogeschool, twee dagen later hebben Martijn Koops (HU) en ik een workshop Gamedidactiek & de Haagse Blend gegeven. En de week daarop was ik bij de aQAdemy van de NVAO in Antwerpen, deze stond in het teken van e-learning en kwaliteitsborging in het hoger onderwijs. Hieronder mijn key learnings van deze bijeenkomsten op een rijtje:

• De ontwikkelingen rondom blended learning zijn nog volop gaande. De randvoorwaarden voor (meer) succes zijn het creëren van draagvlak in alle lagen van de organisatie, flexibiliseren van het rooster, ontwikkeltijd voor docenten realiseren en de beschikbare ICT effectiever in te zetten.
• Het professionaliseren van docenten op het gebeid van blended learning werd bij alle congressen als sleutel tot succes gezien. Hierbij spelen ‘blended ambassadeurs’ en het toegankelijk maken van good practices een belangrijke rol.
• Met de opkomst van MOOC’s is er een beweging ontstaan in het hoger onderwijs naar meer online leren en online samenwerken. Ondanks dat dit onderwijsmodel niet ‘de heilige graal’ blijkt, heeft het wel een beweging richting meer online, open en flexibel leren ingezet. Kennis en ervaring met online onderwijs is verzameld door The European Association of Distance Teaching Universities (EADTU) op de website Empower Higher Education.
• Er wordt veel onderzoek gedaan naar het effect van blended learning en naar hoe instellingen omgaan met het implementeren van blended learning. Dit laatste wordt momenteel onderzocht in het EMBED project van de KU Leuven. De resultaten zullen een belangrijke bijdrage gaan leveren aan het verder succesvol implementeren van blended learning.

Oslo

Als kers op de taart mocht ik eind november naar Oslo om daar een training te verzorgen aan de Oslo Metropolitan University. Deze jonge universiteit (sinds januari 2018) ziet het inzetten van blended learning en internationaal onderwijs als kern bij het door ontwikkelen van hun curricula. Aan mij daarom de eer om een train-de-trainer programma over blended learning te verzorgen voor een aantal docenten en docentopleiders. Hoewel het pittig is om in het Engels te trainen, terwijl we geen van allen ‘native speaker’ zijn en we soms moeten zoeken naar de juiste woorden, was de training zeer geslaagd. Niet alleen is er gewerkt met ‘De Blended Learning Puzzle’ als ontwerptool, de deelnemers zien nu nog meer de mogelijkheden en de kracht van blended learning. Het leuke van het ontwerpen van een blended lesprogramma is dat de betrokkenen weer eens kritisch naar hun eigen werk en leerdoelen kijken. Dit levert confronterende gesprekken op, maar ook een zekere mate van teambuilding en uiteindelijk een dynamisch en blended lesontwerp.

Gamedidactiek

Afgelopen week had ik het genoegen om samen met Martijn Koops een training te geven aan leidinggevenden in het (hoger) onderwijs. Martijn is expert op het gebied van gamedidactiek, ik weet het nodige van blended learning en het resultaat was een dynamische, actieve en inhoudelijke bijeenkomst.

Face-to-face

Wat mij opviel in de gesprekken met de deelnemers aan de training en ook eerder deze week tijdens de SURF onderwijsdagen, is dat de uitdagingen bij blended learning verschoven lijken te zijn van het oplossen van technische uitdagingen, naar het zinvol invullen van de face-to-face tijd met de studenten. Iedereen is er ondertussen wel van overtuigd dat het geven van lange hoorcolleges zinloos is. Een korte frontale instructie of verdieping op de stof kan heel nuttig zijn, maar anderhalf uur lang luisteren naar een expert is niet meer van deze tijd. Maar ja, wat moet je dan in die anderhalf uur doen, als je maar vijftien minuten frontaal les geeft?

Activerende didactiek

Activerend lesgeven is het toverwoord bij blended learning en gamedidactiek geeft daar een zeer krachtige invulling aan. Martijn Koops presenteerde een aantal werkvormen die ‘low-tech’ zijn en diep leren mogelijk maken. De deelnemers aan de training speelden de games en leerden in korte tijd wat gamedidactiek is, waren zeer betrokken en gingen onderling in gesprek over het onderwerp. En wij als trainers konden rustig toekijken en genieten van een succesvolle werkvorm.

Natuurlijk kwam de vraag hoeveel werk het is om de games voor te bereiden. Nu ja, veel werk dus, zoals dat eigenlijk bij alle activerende werkvormen het geval is waarmee deelnemers een langere tijd bezig moeten zijn. Het fijne is echter, dat je een goed spel maar een keer hoeft te ontwerpen, daarna is deze heel vaak te hergebruiken. ‘Gewoon even de speelkaarten uit de kast halen en het een en ander printen en mijn les is voorbereid’, zei Martijn hierover.

Ontwerpen

Moet iedereen dan nu spellen gaan bedenken en in elkaar knutselen? Ik denk het niet, anderen zijn je al voorgegaan en beter goed gejat (met bronvermelding), dan slecht bedacht. Google maar eens op ‘educational games’, ‘activerende werkvormen’ en ‘gamedidactiek’ en je vind zeer diverse soorten werkvormen, voor elke doelgroep en elke les.

Het leuke aan activerende werkvormen zoals games is dat je aan de inhoud van de lesstof niet zoveel veranderd, maar wel aan de vorm. Door de lesstof op een andere manier aan te bieden en creatief te herhalen, worden de lessen leuker en het leren dieper. Studenten die hier geen zin in hebben kunnen altijd gewoon thuisblijven en het boek lezen, theorie zullen ze dan niet missen, oefenen, herhalen en een leuke les wel.

Tips

Hoe worden werkvormen activerend? Ik noem een paar simpele manieren om een lesactiviteit actief te maken. Wellicht een open deur, maar het hoeft niet moeilijk te zijn:

• Laat studenten elkaars werk nakijken en scoren. Punten hoeven niet altijd verdiend te worden met het juiste antwoord, je kan ook bepaalde woorden in een zin of formules in een antwoord punten geven.
• Gebruik bij een case een canvas om de uitwerking op te schrijven of te tekenen, hang deze op in de klas en bespreek ze met elkaar.
• Gebruik een timer. Op het moment dat een klok op het scherm de tijd weg tikt, ontstaat er een ‘game’ sfeer en gaat alles net een stukje intensiever en sneller.
• Bedenk prijzen die er toe doen, zoals informatie over de aankomende toets, minder huiswerk of een nieuwe uitdagende werkvorm.
• Transformeer een oud pak speelkaarten tot gamekaarten door er stickers met opdrachten op te plakken, van kennisvragen tot ‘quests’ buiten het klaslokaal.

Blended learning

Als je ‘blend’ zo is ingericht dat de kennis online wordt overgedragen, dan is de tijd in de klas het ideale moment om te verdiepen, misconcepten te herkennen en recht te zetten en de stof tot leven te brengen. Feedback geven en krijgen kan online ingericht worden (bijvoorbeeld met Feedbackfruits), en in de klas kan je hier verder mee aan de slag gaan. Bij het ontwerp moet je ook rekening houden met wat er praktisch kan in de klas en hoeveel je mag verwachten van de voorbereiding van de studenten op de les. Blended learning is daarmee meer dan het bedenken en inzetten van games. Het invullen van de face-to-face tijd met de studenten kan echter met slimme educatieve spellen een stuk leuker en effectiever worden!

Succes en game on!

Een blog over Flipping the Classroom? Is dat niet allang geweest en afgedaan? Volgens de blogger van DWVDO in ieder geval wel: `Flipping the Classroom is voorbij´. Als je deze blog leest, neem je wellicht de moeite om naar beneden te scrollen om daar te lezen dat ik het in ieder geval niet eens ben met de blogger.

De werkvorm Flipping the Classroom is inmiddels ‘al’ acht jaar oud, maar nog steeds heel waardevol. In deze infografic van Kennisnet wordt goed uitgelegd wat ‘Flipping’ is en hoe het toegepast wordt in het onderwijs.

Een veelgehoord probleem is de technische kant van deze werkvorm. Hoe maak je nu makkelijk en snel goede filmpjes en hoe maak je ze interactief? Hieronder heb ik een lijstje gemaakt van tools die je hiervoor kan gebruiken. Maar voordat je gelijk gaat klikken en proberen, wil ik eerst nog even een stapje terug doen. Het is namelijk lang niet altijd nodig je eigen video te maken. Er staat al zoveel online en vaak beter dan jij het zelf kan maken! En ook die filmpjes kan je interactief maken met onderstaande tools.

Zoek, zoek, zoek . . .

Het is niet perse nodig om zelf urenlang te zoeken naar de perfecte video. Laat jouw studenten dit doen met een goede zoek- en selectie opdracht als huiswerk. Hiermee sla je twee vliegen in een klap. Studenten leren beter en gerichter online zoeken en zien verschillende filmpjes over het gekozen onderwerp. In de les kan je er een aantal bekijken en met de klas de beste kiezen. Later kan je deze video gebruiken in een meer traditionele ‘Flip’.

Werkvormen met video

Video kan ook ingezet worden om studenten op het goede spoor te brengen en dan uit te dagen verder te denken en ontwikkelen. Bijvoorbeeld door een thema ter discussie te stellen en het filmpje te eindigen met een uitdaging aan de studenten om met argumenten te komen. Of door een belangrijk onderdeel van de instructie in een filmpje over te slaan en studenten te vragen hierover zelf een filmpje te maken. Of als creatieopdracht, bijvoorbeeld door een probleem te presenteren en de studenten te vragen dit op te lossen. Flipping the Classroom is meer geworden dan het verplaatsen van hoorcolleges naar kennisclips. Het kan ingezet worden als interactieve tool die opdrachten kan geven en verrijken.

Tools

Hieronder de lijst met tools die je kan gebruiken om Flip the Classroom mogelijk te maken. De opties per tool zijn heel verschillend en een aantal kunnen veel meer dan alleen filmpjes maken. Van de meeste tools is een gratis, eenvoudige, versie beschikbaar. Sommige tools zijn gratis voor het onderwijs.

Tool	Screencast	Video embedden	Bewerken	Interactie	Learning analystics
Screen-cast-o-matic	Ja	Nee	Beperkt	Nee	Nee
Powerpoint (opnemen)	Ja	Ja	Redelijk	Nee	Nee
Insert Learning (Chrome)	Ja, en nog veel meer	Ja	Nee	Ja	Nee
Ed Puzzle	Nee	Ja	Content toevoegen kan	Ja	Ja
PlayPosit	Nee	Ja	Content toevoegen kan	Ja	Ja
Camtasia	Ja	Nee	Ja, zeer uitgebreid	Nee	Nee
Quicktime (alleen voor Apple)	Ja	Nee	Zeker!	Nee	Nee
Screencastify	Ja	Nee	Beperkt	Nee	Nee

En dan nog twee sites waar je eenvoudig animatiefilmpjes kan maken. Deze vorm van video kan heel leuk en verfrissend zijn, maar is niet voor alle onderwerpen en instructies geschikt. Animatie wordt makkelijk te oppervlakkig en flauw. Je kan in ieder geval even kijken bij:

Vyond (voorheen GoAnimate) & Powtoon

Net als met alle werkvormen die ingezet kunnen worden in een blended lesontwerp, vraagt de inzet van ‘Flipping the Classroom’ om een goede aansluiting op de leerdoelen, doelgroep en de vakinhoud. Maak daarom voordat je filmpjes gaat maken, cureren of aanpassen eerst een goed blended ontwerp, zodat de kans op een succesvolle ‘Flip’ het grootst is!

In 2013 schreef ik mijn masterthesis over hoe studiesucces vergroot kan worden met de kracht van verbinding. Nu vijf jaar later zie ik nog steeds dat leren en ook online leren succesvol wordt op het moment dat er verbinding ontstaat. De grote valkuil van een docent is de aanname dat de student net zo graag als jij, alles wil weten over jouw expertise/onderwerp. Helaas is dit in de praktijk niet zo. Ondanks dat bepaalde onderwerpen noodzakelijk zijn om een studie te halen of om verder te komen in je werk, betekent dit niet dat de cursist of student er graag mee aan de slag gaat. Studeren en leren kost tijd en energie en moet concurreren met andere verplichtingen, wensen en taken. Dus hoe zorg je ervoor dat jouw studenten wel met enthousiasme in de stof duiken of nieuwe vaardigheden leren? Mijn inziens begint succesvol studeren en leren met het zorgen voor verbinding tussen de student, docent, groep en lesstof.

Verbinden & motivatie

Verbinding ontstaat vanuit een relatie. Mijn vader (ruim 30 jaar docent) zegt altijd: “Goed onderwijs staat of valt met de man of vrouw voor de klas”. Meestal leer je niet puur voor jezelf, er zijn maar weinig mensen waarbij al hun motivatie 100% intrinsiek is. Je leert en studeert om iets te bereiken, jezelf te bewijzen en om jouw docent, trainer of coach trots te maken. Dat doe je, omdat je je verbonden voelt met de mensen die betrokken zijn bij jouw leerproces.

Leer-cultuur

Als die verbinding de basis is voor succesvol leren, hoe gaat dat dan in een online en blended leeromgeving, waar er niet altijd persoonlijk contact is en er vaak meer zelfstudie wordt gevraagd? Graag zou ik direct een briljant antwoord geven op deze vraag, maar helaas heb ik ‘de heilige graal’ nog niet gevonden. Ik heb echter wel gemerkt dat het stellen van deze vraag de eerste stap is in het creëren van een succesvolle ‘learning journey’. Het antwoord is voor elke organisatie anders en hangt nauw samen met hoe de leer-cultuur is in het bedrijf, de opleiding en zelfs de klas. Deze cultuur kan een sterke motivator zijn, maar ook het leerproces negatief beïnvloedden. Als mentor in het HBO kan ik mij elk jaar weer verbazen over de grote impact van groepsdynamica op het studiesucces van de individuele studenten.

Persoonlijk, Uitdagend & Simpel

In mijn masterthesis kwam ik tot de conclusie dat een succesvolle ‘learning journey’ gemaakt moet worden vanuit drie kernprincipes: Persoonlijk, uitdagend en simpel. Deze principes lees ik nu ook terug in de boeken van Hattie en Dotchy over succesvol leren en doceren. Of het leren nu online of offline plaatsvind, alleen of in een groep, het ontwerp en de begeleiding van het leerproces moet zeer zorgvuldig gedaan worden. Aandacht voor de student als individu en als groepsmens is hierbij de basis. Leren en ontwikkelen begint niet bij de stof, het begint bij de mens, in relatie tot de ander. Als lessen en cursussen vanuit deze gedachte ontwikkeld zouden worden, zou ons onderwijs er heel anders uitzien!

Afgelopen maandag gaf ik een gratis workshop aan drie trainers, acht voorgezet onderwijs docenten en een docent basisonderwijs. Behalve dat ik keihard aan het werk was om iedereen een waardevolle workshop te geven, viel mij de grote verschillen op tussen de ontwerpprocessen van de docenten en trainers. Ik had dit al eerder ervaren tussen verschillende trainingen, maar nu ik beide doelgroepen bij elkaar had werd mij het volgende duidelijk:

Docenten hebben meer tijd

Zo ervaren docenten dit echter niet. De werkdruk in het onderwijs is zeer hoog en er is weinig ruimte om nieuwe dingen te ontwikkelen. De lessen moeten immers gewoon doordraaien en daar zit gek genoeg ook de tijdswinst. Een docent heeft tijd om te experimenteren, een keer een wat minder goede les te hebben en in een verloren middag het een en ander uit te werken. Een trainer, en zeker een zelfstandige trainer, heeft die luxe niet. Elke training moet goed lopen en zinvol zijn om de klant tevreden te stellen om een vervolg opdracht mogelijk te maken. De commerciële wereld is een stuk strenger als het gaat om ‘herhaalaankopen’ en het geven van een goede recensie.

Omzet vs leerdoelen

Omzet en leerdoelen, niet echt tegengestelden van elkaar, maar wel in het onderwijs. Voor docenten speelt omzet geen rol, schoolleiders en managers zijn hier mee bezig en in het klaslokaal gaat het om de inhoud. Daarom is het ook veel natuurlijker, en soms makkelijker, voor docenten om in leerdoelen te denken bij het maken van een lesontwerp. Trainers moeten wel nadenken over omzet, leerdoelen lijken minder relevant en output des te meer.

Trainen is geen lesgeven

Karin de Galan (2015) definieert trainen als ‘het stimuleren van verandering van gedrag, vaardigheden en overtuigingen bij deelnemers’. Marjolein Ploegman en Wim de Bie (2008) schrijven dat een docent leiding geeft aan het leerproces en dat doet door het geven van opdrachten en begeleiden van het proces om de opdracht te maken. John Hattie (2012) beschrijft excellente leraren als mensen die hun vakkennis en leservaring dusdanig geïntegreerd hebben dat zij een optimaal leerklimaat kunnen creëren, feedback kunnen geven en geloven dat hun leerlingen succes kunnen hebben. Deze laatste beschrijving zou, wat mij betreft, ook op moeten gaan voor een trainer, desondanks is trainen niet hetzelfde als lesgeven. Een trainer richt zich in eerste instantie op het veranderen van gedrag en ontwikkelen van vaardigheden, het overdragen van kennis is daaraan ondergeschikt. Bij een docent is dit meestal andersom. En een ander belangrijk verschil, een trainer heeft zeer beperkte tijd om zijn doelen te halen.

Ontwerpen voor trainers

Wat betekent het bovenstaande voor het ontwerpen van blended trainingen? Een aantal punten:

1. Leerdoelen zijn heel schools, maar erg nuttig voor een trainer. Als het woord leerdoelen wordt ervaren als een ‘jeukterm’ dan mag je het van mij ook ‘SMART geformuleerde output’ noemen.
2. Het ontwerp moet down-to-earth zijn en gericht op de korte termijn. Juist voor een trainer zijn quick wins van groot belang. Met positieve ervaringen en feedback kan de training verder blended vorm gegeven worden voor de lange termijn.
3. Online leren faciliteren is van groot belang. Juist doordat trainers minder de nadruk leggen op kennisoverdracht, kan hier in een e-learning wel aandacht aan worden besteed. Daarnaast, en nog belangrijker, is het mogelijk om online leergemeenschappen te creëren die het effect van de training vergroten, verlengen en plaats onafhankelijk maken.

En wat levert een goede blended training met een e-learning op? Juist omzet, en dat is niet onbelangrijk voor een trainer!